Thuis is je kind een spraakwaterval, maar zodra jullie bij het kinderdagverblijf of school aankomen, lijkt het of je een ander kind hebt. Vragen mensen of je kind überhaupt kan praten? Of dat alles wel goed gaat? Misschien heeft je kind last van selectief mutisme. In dit artikel leggen we uit wat dit inhoudt en hoe je je kind kunt ondersteunen.

Wat is selectief mutisme?

Selectief mutisme betekent dat je kind in bepaalde situaties wél kan praten, maar in andere situaties stilvalt. Thuis en bij vertrouwde mensen praat je kind probleemloos, maar in andere omgevingen, zoals op school of bij vreemden, klapt hij volledig dicht. Het voelt alsof je kind blokkeert. Selectief mutisme komt voor bij 1 tot 7 op de 1000 kinderen.

In deze situaties maakt je kind vaak geen enkel geluid, zelfs niet als hij pijn heeft of er een beloning wordt aangeboden. Kinderen met selectief mutisme hebben vaak last van:

• Verlegenheid: Ze vinden het moeilijk om zichzelf te uiten in onbekende situaties.
• Perfectionisme: Ze kunnen bang zijn om iets verkeerds te zeggen.
• Angst voor onbekenden: Mensen die ze niet goed kennen, maken ze nerveus.
• Sterke wil of koppigheid: Sommige kinderen zijn erg vastberaden in hun gedrag.

Ook kunnen ze later zijn met het bereiken van ontwikkelingsmijlpalen, zoals lopen of zindelijk worden, vooral als ze pas willen proberen wanneer ze zeker weten dat ze iets goed kunnen.

Symptomen van selectief mutisme

Het is niet altijd makkelijk om selectief mutisme te herkennen. Misschien denk je dat je kind gewoon verlegen is, maar er zijn enkele duidelijke symptomen die op meer kunnen wijzen:

• Je kind praat niet in sociale situaties waarin het wel verwacht wordt (bijvoorbeeld in de klas), maar doet dit thuis wel.
• Het niet kunnen praten belemmert je kind in sociale situaties, zoals op school of tijdens het spelen met andere kinderen.
• Je kind beheerst de taal voldoende om te kunnen praten, maar doet dat niet in bepaalde omgevingen.
• Vaak wordt selectief mutisme opgemerkt wanneer je kind naar school gaat, waar hij voor het eerst moet communiceren met onbekende mensen.
• Je kind begrijpt wat er gezegd wordt, maar reageert enkel met knikken of nee schudden.
• Thuis is je kind levendig en spraakzaam, maar in andere omgevingen juist stil en terughoudend.

Oorzaken van selectief mutisme

Vroeger dacht men dat trauma’s of manipulatie de oorzaak waren van selectief mutisme, maar onderzoek wijst tegenwoordig uit dat angst de grootste factor is. Je kind voelt een intense angst om in bepaalde situaties te spreken, waardoor hij zich afsluit. Andere factoren die kunnen bijdragen aan selectief mutisme zijn:

• Ontwikkelingsachterstand of taalproblemen.
• Ouders met angsten of zenuwachtigheid.
• Een meertalige omgeving kan verwarrend zijn voor jonge kinderen.
• Stressvolle ervaringen of veranderingen in het leven.

Deze factoren kunnen je kind extra gevoelig maken voor situaties waarin ze zich ongemakkelijk voelen. Selectief mutisme is eigenlijk een vorm van extreme verlegenheid, maar het goede nieuws is dat er behandelingen zijn om je kind te helpen.

Onderzoek naar selectief mutisme

Als je vermoedt dat je kind selectief mutisme heeft, wordt dit vaak onderzocht door een kinderpsychiater of een gezondheidszorgpsycholoog (GZ-psycholoog). Samen met jou, de leerkracht en je kind wordt gekeken naar wat de mogelijke oorzaken zijn van het niet (durven) spreken. Als ouder krijg je vragen over de ontwikkeling van je kind, hoe het zich gedraagt in verschillende situaties, hoe het gezin functioneert en wat jullie al hebben geprobeerd om je kind te helpen. Ook wordt gekeken naar het functioneren op school.

Daarnaast kan er onderzoek gedaan worden naar de vaardigheden van je kind. Dit omvat vaak een intelligentietest en een taaltest, en in sommige gevallen wordt ook het gehoor van je kind gecontroleerd om eventuele gehoorproblemen uit te sluiten.

Behandeling van selectief mutisme

De behandeling richt zich vooral op het verminderen van sociale angst. Een psycholoog werkt vaak rechtstreeks met je kind om die angst stap voor stap te overwinnen. Cognitieve gedragstherapie en geleidelijk oefenen in spannende situaties zijn effectieve methoden om het probleem aan te pakken. Door deze therapieën leren kinderen hun angst voor spreken los te laten. Na de behandeling is het vaak zo dat een groot deel van de kinderen weer gewoon op school durft te praten. Medicatie wordt bij kinderen zelden voorgeschreven, tenzij er ook sprake is van een bijkomende aandoening, zoals autisme.

Hoe kun je je kind thuis ondersteunen?

• Bereid je kind voor op nieuwe of spannende situaties door samen te bespreken wat er gaat gebeuren, waar jullie naartoe gaan, en wie daar zal zijn.
• Erken dat bang zijn normaal is. Toon begrip voor de angst en verlegenheid van je kind, maar blijf tegelijkertijd zelfstandigheid aanmoedigen. Probeer te voorkomen dat je kind te claimend wordt door bijvoorbeeld continu aan je te hangen of te huilen.
• Moedig je kind aan wanneer hij of zij kleine stappen zet in de goede richting. Elke vooruitgang verdient lof, hoe klein ook.
• Geef het goede voorbeeld. Oefen het gewenste gedrag met je kind en probeer situaties van tevoren te simuleren. Vraag pas iets van je kind wanneer je weet dat hij of zij het aankan.

Door een combinatie van professionele hulp en je eigen geduldige steun kan je kind de angst voor spreken stap voor stap overwinnen.