Wat is montessorionderwijs?
Het montessorionderwijs is gebaseerd op het idee dat elk kind van nature gemotiveerd is om zich te ontwikkelen. Het juiste lesmateriaal en passende begeleiding zijn cruciaal om ervoor te zorgen dat leerlingen leren op een manier die aansluit bij hun leeftijd en ontwikkelingsfase.
Maar hoe functioneert dit in de praktijk, wat gebeurt er precies op een montessorischool, en is deze onderwijsmethode geschikt voor ieder kind?
Montessorionderwijs
Montessorischolen behoren tot het algemeen bijzonder onderwijs en er zijn momenteel ongeveer 160 van deze scholen in Nederland. Dit onderwijstype is ontwikkeld door Maria Montessori, die geloofde dat kinderen een natuurlijke drang hebben om te leren en zich te ontwikkelen. De filosofie van ‘Help mij het zelf te doen’ is kenmerkend voor het montessorionderwijs.
Het is de verantwoordelijkheid van zowel ouders als leraren om te identificeren wat een kind op een bepaald moment nodig heeft om te leren, en om de geschikte materialen en omgeving daarvoor te bieden. Hierdoor kan het kind zoveel mogelijk op zijn eigen tempo leren.
Zelfstandig werken
Op een montessorischool zijn klassikale lessen zeldzaam. Leerlingen krijgen in plaats daarvan taken die binnen een bepaald tijdsbestek, zoals dagelijks of wekelijks, voltooid moeten worden.
De kinderen hebben de vrijheid om zelf te bepalen in welke volgorde zij deze taken uitvoeren. De rol van de leerkracht is voornamelijk het begeleiden en ondersteunen van de leerlingen bij hun werk.
Hoewel er veel vrijheid is, zijn er grenzen. Deze grenzen zijn er om te zorgen dat de vrijheid van de leerlingen het individuele of groepsbelang, zoals sociale vaardigheden, niet schaadt.
Gevoelige perioden
Volgens het montessorionderwijs bezit elk kind van nature een actieve, nieuwsgierige en leergierige houding, met een intrinsieke motivatie om zich te ontwikkelen. Deze ontwikkeling verloopt in verschillende fasen, waarin elk kind openstaat voor specifieke leergebieden.
Dit noemt het montessorionderwijs de ‘gevoelige perioden’. Leerkrachten benutten deze perioden optimaal door in elke fase gerichte materialen en een aangepaste leeromgeving aan te bieden.
Montessorileerkrachten hebben hiervoor een speciale training gevolgd, aanvullend op hun reguliere onderwijsopleiding aan de Pabo, om deze specifieke onderwijsbenadering effectief toe te kunnen passen.
Gemixte leeftijden
Op montessorischolen worden geen klassikale lessen gegeven en de kinderen zijn georganiseerd in wat ‘bouwen’ genoemd wordt. Dit is een verticale groepsstructuur bestaande uit een onderbouw (groep 1 en 2), een middenbouw (groep 3, 4 en 5), en een bovenbouw (groep 6, 7 en 8).
In deze structuur zitten kinderen van verschillende leeftijden samen in één klas. Dit bevordert een harmonische ontwikkeling: een kind is achtereenvolgens de jongste, de middelste en uiteindelijk de oudste in de klas. Dit stimuleert leren en helpen onderling tussen de kinderen. Bovendien blijft een kind vaak twee of drie jaar bij dezelfde leerkracht(en), wat een diepere band en beter begrip tussen leerkracht en leerlingen mogelijk maakt.
Een potentieel nadeel hiervan is dat als de relatie tussen leerkracht en leerling niet optimaal is, het kind lang bij dezelfde leerkracht blijft. In zulke gevallen kan een overplaatsing naar een parallelklas soms een oplossing bieden.
Het voorbereiden van de omgeving
In de montessori-onderwijsfilosofie staat het concept van het ‘voorbereiden van de omgeving’ centraal, wat inhoudt dat de klas speciaal wordt ingericht voor de betreffende leeftijdsgroep. Maria Montessori zelf heeft gedetailleerde richtlijnen gegeven voor hoe zo’n klas eruit zou moeten zien.
Ze was tegen het gebruik van traditionele schoolbanken waarin kinderen stil moeten zitten, omdat ze vond dat kinderen zich in vrijheid moeten kunnen ontwikkelen. Daarom zitten de kinderen aan verplaatsbare tafeltjes die in groepjes gerangschikt kunnen worden, en sommige activiteiten mogen zelfs op speciale kleedjes op de grond uitgevoerd worden.
Lesmateriaal is gemakkelijk toegankelijk opgeslagen in open kasten en moet na gebruik weer op dezelfde plek teruggezet worden. Ook de buitenruimte, zoals het schoolplein en de tuin, maakt deel uit van deze voorbereide omgeving, waar kinderen kunnen werken en ontdekkingen doen.
Naarmate kinderen ouder worden, mogen ze soms ook de omgeving buiten school verkennen om meer te leren over de wereld om hen heen. Verder beschikt een traditionele montessorischool over een documentatiecentrum of bibliotheek, waar leerlingen informatie kunnen vinden over wat ze hebben ontdekt.
Lesmateriaal
In het montessorionderwijs speelt het speciaal ontwikkelde lesmateriaal een centrale rol, afgestemd op de verschillende leeftijden en ontwikkelingsfasen van de kinderen. Dit materiaal functioneert als de primaire leraar, terwijl de leraar zelf meer als een begeleidend hulpmiddel fungeert. Enkele belangrijke kenmerken van montessori-lesmateriaal zijn:
Zelfcorrigerend
Het materiaal is zo ontworpen dat het voor kinderen direct duidelijk is of een opdracht goed of fout is uitgevoerd. Dit stimuleert zelfevaluatie en zelfcorrectie.
Focus op één vaardigheid
Elk stuk lesmateriaal richt zich op één specifieke vaardigheid, zoals optellen, wat helpt om die vaardigheid grondig te ontwikkelen.
Natuurlijke materialen
Het lesmateriaal wordt vervaardigd uit natuurlijke materialen, wat bijdraagt aan de esthetische en praktische waarde.
Zintuiglijk leren
Er wordt veel gebruik gemaakt van materialen die de zintuigen prikkelen. Dit helpt kinderen bij het ontwikkelen van hun zintuiglijke waarnemingen en het ordenen van deze waarnemingen.
Dit alles maakt dat montessori-lesmateriaal niet alleen onderwijst, maar ook de ontwikkeling van het kind op een holistische manier ondersteunt.
Montessori-leerkrachten creëren soms zelf aanvullend lesmateriaal, en de leerlingen verrichten op school ook praktische en leerzame taken zoals schoenen poetsen, veters strikken, opruimen en afwassen. Deze activiteiten dragen bij aan de ontwikkeling van praktische vaardigheden en zelfstandigheid van de leerlingen.
Vrijheid
In het montessorionderwijs hebben kinderen de vrijheid om zelf te kiezen met welk lesmateriaal ze willen werken, waarbij ze zolang als nodig met het materiaal mogen werken (tempovrijheid). Elk kind werkt op zijn eigen niveau en naar eigen vermogen (niveauvrijheid).
De kinderen hebben ook de vrijheid om zelf materialen te pakken en na gebruik weer op te ruimen (bewegingsvrijheid). Hoewel er veel vrijheid is, begeleidt de leerkracht dit proces en zorgt ervoor dat alles binnen acceptabele grenzen blijft.
Kinderen corrigeren zelf hun werk
In het montessorionderwijs worden traditioneel geen cijferbeoordelingen of cijferrapporten gebruikt. In plaats daarvan houdt de leerkracht, vaak aangeduid als begeleider, een registratie bij van de voortgang. Kinderen corrigeren hun eigen werk met behulp van antwoordkaarten.
Enkele keren per jaar stelt de leerkracht een verslag op over de ontwikkeling en leerprestaties van het kind. Dit verslag wordt vervolgens besproken met zowel het kind als de ouders, om een duidelijk beeld te geven van de voortgang en eventuele aandachtspunten.
Zorg voor de omgeving
In het montessorionderwijs is naast leren en de ontwikkeling van sociale vaardigheden, ook de zorg voor de omgeving van groot belang. Daarom wordt van de kinderen verwacht dat ze een plantje meenemen naar school, dat ze op hun tafeltje of in de klas plaatsen en zelf verzorgen.
Dit draagt niet alleen bij aan het leerproces door verantwoordelijkheid te leren nemen, maar het maakt de klas ook sfeervoller en stimuleert de interesse van de kinderen in de natuur.
Zittenblijven bestaat niet
Op een montessorischool hoeft een leerling wiens ontwikkeling relatief langzamer verloopt, de leerstof van het afgelopen jaar niet opnieuw te doen, maar kan verdergaan op zijn eigen niveau. Door de afwezigheid van een strikt jaarklassensysteem kan het soms voorkomen dat een kind langer op school blijft dan gebruikelijk, maar dit wordt niet beschouwd als zittenblijven. In plaats daarvan krijgt het kind de ruimte om in zijn eigen tempo door te leren.
Is montessorionderwijs geschikt voor elk kind?
Volgens professionals binnen het montessorionderwijs is het antwoord bevestigend: deze onderwijsmethode kan ieder kind ten goede komen dankzij de aanzienlijke mate van individuele begeleiding die het biedt.
Bijvoorbeeld, een rustig, stil en teruggetrokken kind vereist een andere aanpak dan een kind dat actiever en beweeglijker is. Een kind dat moeite heeft met concentreren, krijgt begeleiding die specifiek gericht is op het verbeteren van zijn of haar werkhouding.
Belangrijk is wel dat de opvoedingsideeën van de ouders in lijn liggen met die van de school.
Montessorionderwijs anno nu
Hoewel elke montessorischool is gebaseerd op de onderwijsprincipes van Maria Montessori, zijn er soms scholen die enigszins afwijken van deze basisprincipes. Hedendaagse montessorischolen gebruiken bijvoorbeeld soms wel cijferrapporten en/of Cito-toetsen.
Aan de andere kant adopteren veel reguliere basisscholen elementen van het montessorionderwijs, zoals het hanteren van dag- of weektaken die leerlingen meer autonomie bieden, of het gebruik van verticale groepsindelingen, wat meer variatie in leeftijd binnen klassen mogelijk maakt.
Aansluiting voortgezet onderwijs
Niet alle leerlingen die een montessoribasisschool hebben bezocht, stromen door naar het voortgezet montessorionderwijs. Echter, ze hebben vaak wel voorrang op een middelbare montessorischool in het geval van loting binnen de gemeente waar ze naar school willen gaan. Ongeacht de keuze van de middelbare school, blijken de meeste montessorileerlingen het goed te doen in het voortgezet onderwijs.
Dankzij hun basisonderwijs zijn ze vaardig in zelfstandig werken, kunnen ze hun tijd goed beheren en zijn ze gewend aan interactie met kinderen van verschillende leeftijden.
Blijf op de hoogte
Mis geen enkel artikel meer, schrijf je in en blijf op de hoogte!
About the Author: Michelle Marits
you might also like
- Categories: Schoolkind
- Categories: Schoolkind
