Astma is een veelvoorkomende chronische ziekte bij kinderen. Ongeveer 20% van de peuters heeft astmaklachten. Van de kinderen tussen 6-14 jaar heeft 7%-10% astma. Bij ongeveer 50% van de kinderen verdwijnen de klachten rond de puberteit. Hoe weet je of je kind astma heeft? En wat is cruciaal om te doen bij een astma-aanval?

Wat is astma?

Astma is een chronische ziekte waarbij er sprake is van aanhoudende ontstekingen in de longen. Als je kind astma heeft, zijn er voortdurend kleine ontstekingen die verschillende symptomen kunnen veroorzaken.

Deze symptomen zijn niet altijd constant aanwezig, maar kunnen verergeren wanneer de longen geïrriteerd raken door triggers zoals rook, uitlaatgassen, huisstofmijt, of de aanwezigheid van huisdieren.

Dit kan leiden tot ernstige benauwdheid en hoestbuien. In sommige gevallen kan je kind een acute en hevige astma-aanval ervaren.

Oorzaak van astma

Wetenschappers hebben de exacte oorzaak van astma nog niet volledig kunnen vaststellen, maar het is bekend dat erfelijkheid vaak een rol speelt.

Als een van de ouders astma heeft, bestaat er ongeveer 25% kans dat hun kind ook astma ontwikkelt. Dit betekent niet dat een kind meteen bij de geboorte astma heeft, maar wel dat het een genetische aanleg voor de ziekte kan hebben.

Astma kan op elk moment in het leven ontstaan, hoewel het vaak al in de kindertijd begint.

Echter, astma is niet altijd erfelijk bepaald. Zelfs zonder astmatische ouders heeft een kind nog steeds een kans van 5 tot 10% om astma te ontwikkelen.

Verschillende factoren kunnen bijdragen aan het ontstaan van astma, zoals een vroeggeboorte, een laag geboortegewicht, of een longinfectie. Ook het roken van ouders tijdens de zwangerschap verhoogt de kans op astma bij het kind.

Symptomen van astma

Tijdens een astma-aanval heeft je kind moeite met ademhalen, wat gepaard kan gaan met een zagende of piepende ademhaling. Dit piepen wordt veroorzaakt door een vernauwing van de luchtwegen en een toename van slijmproductie.

Soms is dit piepende geluid alleen waarneembaar als je dicht bij de borst van je kind luistert, maar het kan ook hoorbaar zijn tijdens een normale uitademing. Het geluid wordt duidelijker naarmate de luchtwegen meer vernauwd zijn.

Als je kind moeite heeft met ademhalen, zal het kort inademen en langer en moeizaam uitademen, wat het gevoel van benauwdheid versterkt. Deze benauwdheid kan ook angst veroorzaken bij je kind.

De voornaamste symptomen van een astma-aanval zijn:

• Moeilijkheden met ademhalen, wat merkbaar kan zijn doordat je kind in korte zinnen spreekt.
• Veelvuldig hoesten.
• Een fluitend geluid bij het uitademen.
• Gevoelens van angst en benauwdheid.
• Vermoeidheid door de ademhalingsmoeilijkheden.
• Blauwkleuring van gezicht en lippen.
• Intrekkingen van de borst onder en tussen de ribben tijdens het ademen.
• ‘Neusvleugelen’, waarbij de neusvleugels opvallend op en neer bewegen bij elke ademhaling.

Wat is een astma-aanval?

Tijdens een astma-aanval zwellen de slijmvliezen in de neus, keel en longen van je kind op, vaak als reactie op bepaalde stoffen waarvoor je kind gevoelig is. Deze slijmvliezen produceren dan meer vocht en slijm dan gebruikelijk.

Tegelijkertijd raken de spiertjes rond de luchtwegen verkrampt en trekken samen, waardoor de luchtwegen smaller worden en ademen lastiger wordt. Hierdoor blijft er te veel oude lucht in de longen achter, en kan je kind minder nieuwe lucht in- en uitademen.

Bij baby’s en jonge kinderen ontstaat een astma-aanval vaak door een virusinfectie, maar er zijn ook andere factoren die de gevoeligheid van de luchtwegen kunnen verhogen.

Zo kunnen allergenen zoals huisstofmijt, huisdieren, pollen van grassen en bomen, en sigarettenrook een astma-aanval uitlokken. Daarnaast kunnen omgevingsfactoren zoals roken (zelfs als ouders buiten roken, kan rook in kleding blijven hangen), temperatuurschommelingen, luchtvochtigheid, fysieke inspanning en emotionele stress bijdragen aan het ontstaan van een astma-aanval.

Heeft mijn kind astma?

Als je kind vaak en lang hoest, een piepende of snelle ademhaling heeft, of benauwd en kortademig is, kan dit wijzen op astma, maar dat is niet altijd het geval.

Er zijn diverse kinderziekten, zoals het RS-virus, pseudokroep en kinkhoest, die ook symptomen van benauwdheid kunnen veroorzaken.

Astma kenmerkt zich door chronische ontsteking van de longen, wat anders is dan een longontsteking. Een longontsteking wordt veroorzaakt door een bacterie of virus en is meestal niet blijvend, waarbij herstel vaak binnen twee tot drie weken optreedt na behandeling.

Bij benauwdheid of het vermoeden van astma is het altijd verstandig om naar de huisarts te gaan om de oorzaak te achterhalen.

Astma vaststellen bij jonge kinderen is echter lastig omdat zij vaak pas vanaf de leeftijd van zes jaar fysiek in staat zijn om deel te nemen aan een longfunctieonderzoek.

Astma vaststellen

Voordat een huisarts kan bepalen of je kind astma heeft, zijn er enkele stappen nodig. Eerst zal de arts gedetailleerd navragen wat de specifieke klachten zijn en wanneer deze vooral optreden.

Vervolgens luistert hij of zij naar de longen van je kind. Voor kinderen van zes jaar en ouder wordt doorgaans een longfunctietest uitgevoerd om de werking van de longen te beoordelen.

Bij kinderen jonger dan zes jaar is een longfunctieonderzoek technisch nog niet mogelijk. In zulke gevallen kan doorverwijzing naar een kinderarts plaatsvinden.

Soms kiest de arts ervoor om een proefbehandeling met astmamedicatie te starten om te kijken of de klachten daardoor verminderen.

Astma herkennen bij baby’s

Astma bij jonge kinderen is niet alleen moeilijk vast te stellen, maar ook te herkennen. Bij baby’s kun je op de volgende symptomen letten:

• Een piepende ademhaling.
• Een constant reutelende ademhaling, wat kan wijzen op ‘volle’ longen.
• Benauwdheid tijdens verkoudheid.

Astma herkennen bij peuters

Peuters en kleuters kunnen nog geen longfunctieonderzoek doen, maar bij hen zijn symptomen van astma vaak duidelijker herkenbaar door typische astma-aanvallen. Let op de volgende tekenen:

• Frequent hoesten, vaak gepaard gaand met het loskomen van slijm.
• Piepende ademhaling, vooral in aanvallen.
• Kortademigheid tijdens lichamelijke activiteit.
• Verhoogde gevoeligheid voor allergieën, zoals voor huisdieren.
• Verergering of juist vermindering van symptomen bij veranderingen in het weer of de temperatuur, zoals bij mist.
• Verstoorde slaap of vermoeidheid doordat je kind ‘s nachts last heeft van zijn longen, vooral door hoesten.

Astma herkennen bij oudere kinderen

Bij kinderen vanaf zes jaar is het mogelijk astma te bevestigen met een longfunctieonderzoek. Als je denkt dat je kind astma kan hebben, is het aan te raden dit bij de huisarts te laten onderzoeken. Let op deze symptomen die kunnen wijzen op astma:

• Kortademigheid tijdens lichamelijke activiteit.
• Een toegenomen gevoeligheid voor allergieën, zoals die voor huisdieren.
• Variërende intensiteit van symptomen afhankelijk van weersveranderingen of temperatuurschommelingen, zoals tijdens mistige dagen.
• Gebrek aan slaap of vermoeidheid door nachtelijke ademhalingsproblemen, voornamelijk veroorzaakt door hoesten.

Wat te doen als je kind astma heeft?

Als bij je kind astma is gediagnosticeerd, zal de arts waarschijnlijk medicatie voorschrijven. Deze medicijnen neemt je kind meestal via een inhalator, een apparaatje waarmee hij de medicijnen inademt zodat deze direct de longen bereiken.

Hiermee kan astma meestal effectief worden beheerd. Het is belangrijk dat je kind zijn medicatie regelmatig en volgens voorschrift gebruikt.

Verder is het essentieel om prikkels die astma-aanvallen kunnen veroorzaken zoveel mogelijk te vermijden.

De specifieke prikkels variëren per kind, maar vaak betreft het zaken als huisstof, uitlaatgassen, sterke geuren zoals parfum of deodorant, huisdieren of sigarettenrook.

Het kan voorkomen dat je kind allergisch is voor huisdieren. In dat geval kan de arts allergietesten uitvoeren om te bepalen welke allergenen een rol spelen in de astmasymptomen van je kind.

Als er een allergie voor huisdieren wordt vastgesteld, kan het nodig zijn om een nieuw thuis voor het dier te zoeken, hoe moeilijk dit ook kan zijn.

Het is belangrijk om aan je kind uit te leggen dat het dier gezondheidsproblemen veroorzaakt. Als troost kun je overwegen een ander type huisdier te nemen dat geen allergische reacties oproept, zoals een schildpad of goudvissen.

Wat moet je doen bij een astma-aanval?