Alles over tetanus en de tetanus prik
Tetanus is een ernstige aandoening waaraan je kind blootgesteld kan worden door een verwonding of dierenbeet. Zonder de juiste behandeling kan dit ernstige gevolgen hebben. Welke tekenen moeten je alarmeren en wanneer is het noodzakelijk om contact op te nemen met de huisarts?
Wat is tetanus?
Tetanus is een ernstige infectie veroorzaakt door de bacterie ‘Clostridium tetani’, die het lichaam binnendringt door wonden besmet met vuil, zoals straatvuil, mest of aarde, maar ook door dierenbeten of brandwonden. De bacterie produceert een gif dat het bloed binnendringt en via de zenuwen de hersenen bereikt. Ondanks dat vroeger jaarlijks vijftig mensen aan tetanus overleden, is door de vaccinatie sinds 1957 tetanus bijna uitgeroeid in Nederland. Kenmerken van tetanus zijn:
- Incubatietijd: varieert van 3 tot 21 dagen, maar kan ook langer duren.
- Symptomen: beginnen met stijfheid rond de wond, gevolgd door pijnlijke spierkrampen die slik- en ademhalingsproblemen kunnen veroorzaken.
- Besmetting: tetanus is niet overdraagbaar van mens op mens.
- Risico voor zwangeren: afwezig. Vaccinatie tegen tetanus is ook voor zwangere vrouwen veilig.
De periode tussen het moment van infectie en het verschijnen van de eerste symptomen wordt de incubatietijd genoemd.
Oorzaak van tetanus
Als je kind geen vaccinatie tegen tetanus heeft ontvangen, loopt hij risico op besmetting met de tetanusbacterie door blootstelling aan straatvuil in een open wond. Bovendien kan tetanus overgedragen worden door een beet van huisdieren zoals honden, konijnen of cavia’s. Het is belangrijk om te weten dat tetanus niet van mens op mens overdraagbaar is.
Symptomen van tetanus
Het initiële symptoom van tetanus manifesteert zich als stijfheid in de omgeving van de verwonding. Daarnaast kan je kind pijnlijke spierkrampen ervaren. Deze spierkrampen kunnen leiden tot slikproblemen en ademhalingsmoeilijkheden. In ernstige gevallen kan je kind in een volledige kramp raken, waarbij zijn lichaam buigt zoals een boog. Zonder adequate medische zorg kan tetanus fataal zijn.
Is tetanus besmettelijk?
Mensen kunnen het tetanusvirus niet op elkaar overdragen. Wie niet is ingeënt tegen tetanus, loopt het risico besmet te raken en ziek te worden. Een besmetting kan optreden wanneer je kind een open wond heeft die in aanraking komt met bijvoorbeeld straatvuil, stof, mest of aarde. Dit kan gebeuren door een val op straat waarbij je kind een schaafwond oploopt, of door een dierenbeet van een dier dat vuil in zijn bek heeft.
Wanneer loopt je kind risico op tetanus?
Je kind loopt risico op een tetanusbesmetting via de volgende wegen:
- Wonden: Een verhoogd risico op tetanus bestaat wanneer je kind een wond heeft waarin vuil terecht is gekomen. Dit omvat:
- Snij- of schaafwonden die in contact zijn gekomen met straatvuil, aarde, of mest.
- Beten van dieren.
- Omvangrijke brandwonden van de tweede of derde graad.
- Reizen: Indien je met je kind op een verre reis gaat en het meer dan tien jaar geleden is dat hij tegen tetanus is gevaccineerd, wordt aangeraden om een herhalingsvaccinatie te krijgen. Voor het plannen van deze vaccinatie kun je contact opnemen met de GGD of je huisarts.
- Beroepen: Er zijn specifieke beroepsgroepen waar het risico op tetanus groter is. Mensen die in de volgende sectoren werken, doen er goed aan om elke tien jaar een herhalingsvaccinatie te overwegen:
- Dieren- en veeartsen.
- Tuiniers en hoveniers.
- Werkers in de land- en tuinbouw.
- Veetelers.
- Vuilnisophalers.
- Personen die regelmatig met paarden werken.
Adviezen bij een wond
Als je kind een wond heeft opgelopen door een snij- of schaafwond waarin aarde, straatvuil, of mest terecht is gekomen, is het belangrijk deze grondig uit te spoelen met water.
In het geval van een beet, hetzij door een dier of een ander kind, spoel de wond uitgebreid uit met lauw stromend water. Mocht de wond aanzienlijk zijn, bedek deze dan na het schoonspoelen met een schoon verband of een zuivere doek.
Bij een brandwond, koel deze direct af met lauw, stromend water gedurende tien tot twintig minuten. Als de wond bedekt is met kleding van je kind, laat deze dan zitten.
Wanneer schakel je de huisarts in?
Als je kind een bijtwond heeft opgelopen, is het raadzaam om de huisarts te raadplegen, aangezien er mogelijk een tetanusinjectie of antibiotica nodig is. Dit advies geldt ook voor snij- of schaafwonden die mogelijk vervuild zijn. Het is vooral belangrijk om contact op te nemen met je huisarts in de volgende situaties:
- Indien het langer dan tien jaar geleden is dat je kind de laatste tetanusvaccinatie heeft gehad.
- Als je kind nog nooit een tetanusvaccinatie heeft ontvangen.
- Wanneer onbekend is of je kind gevaccineerd is tegen tetanus.
- In het geval dat de weerstand van je kind verlaagd is, bijvoorbeeld door medicatiegebruik.
Wat kun je tegen tetanus doen?
Om tetanus te voorkomen, krijgt je kind in het eerste levensjaar vier inentingen tegen deze ziekte. De eerste inenting vindt plaats tussen zes en negen weken oud, tenzij je als moeder tijdens de zwangerschap de 22-weken-prik tegen difterie, kinkhoest en tetanus hebt ontvangen; in dat geval wordt de eerste vaccinatie uitgesteld tot je kind drie maanden oud is. De vaccinatie omvat bescherming tegen difterie, kinkhoest, polio, Hib-ziekte, en hepatitis B, bekend als de DKTP-Hib-HepB-vaccinatie, en wordt verstrekt op het consultatiebureau.
Herhaling van de vaccinatie vindt plaats op de leeftijd van drie, vier en elf (toekomstig twaalf voor kinderen geboren na 1 januari 2024) maanden. Wanneer je kind de leeftijd van vier jaar bereikt, krijgt het opnieuw de DKTP-vaccinatie om de afnemende immuniteit van eerdere vaccinaties te versterken.
Op negenjarige leeftijd volgt nog een herhaling, ditmaal als de DTP-vaccinatie, zonder de component voor kinkhoest, aangezien kinkhoest op deze leeftijd minder ernstige gevolgen heeft. Deze laatste vaccinatie biedt een sterke en langdurige bescherming tegen deze aandoeningen, met minder noodzaak voor de kinkhoestcomponent.
Na het voltooien van het vaccinatieschema is je kind tien jaar beschermd tegen tetanus, maar niet levenslang. Het is belangrijk dat je kind alle aanbevolen vaccinaties ontvangt voor de beste bescherming.
Kan de DKTP-Hib-HepB-vaccinatie bijwerkingen veroorzaken?
Na de DKTP-Hib-HepB-inenting kan je kind enkele neveneffecten ervaren, wat voorkomt bij ongeveer één op de drie kinderen. Deze bijwerkingen beginnen doorgaans op de dag van de vaccinatie en verdwijnen vaak binnen twee dagen, al ervaren sommige kinderen helemaal geen ongemak.
Mogelijke bijwerkingen direct na de inenting omvatten:
- Vermoeidheid
- Ontroostbaarheid of huilerigheid
- Verhoging
- Reacties bij de injectieplaats
De injectieplaats kan tot enkele dagen nadien rood, warm en opgezwollen zijn. Dit kun je minimaliseren door direct na het vaccineren de plek te masseren. Bij baby’s die in de benen zijn gevaccineerd, kun je zachte fietsbewegingen met hun beentjes maken. Dit helpt het vaccin zich beter te verspreiden en vermindert irritatie. Een nat washandje met lauw water op de plek leggen kan ook verlichting bieden. Na ongeveer drie uur is het raadzaam de injectieplaats niet meer aan te raken vanwege gevoeligheid.
Zeldzame, intensere bijwerkingen zijn:
- Uitzonderlijk kunnen op de vaccinatiedag ernstigere reacties optreden bij ongeveer 1 op de 1000 kinderen, zoals langdurig en hard huilen.
- In zeer zeldzame gevallen, bij minder dan 1 op de 3000 kinderen, kunnen de benen verkleuren, of kan het kind plotseling slap en bleek worden zonder te reageren. Hoewel deze symptomen angstaanjagend kunnen lijken, verdwijnen ze vanzelf.
- Kinderen van één jaar oud kunnen soms hoge koorts ontwikkelen. Bij minder dan 1 op de 10.000 kinderen kan een koortsstuip optreden, meestal na de vierde DKTP-Hib-HepB-vaccinatie. Deze kinderen hebben een natuurlijke gevoeligheid voor koortsstuipen.
Wanneer heb je geen tetanusprik nodig?
Wanneer je kind volledig is ingeënt tegen tetanus en jonger dan twintig jaar is, is een extra tetanusprik niet nodig. Dit geldt ook als de laatste tetanusvaccinatie minder dan tien jaar geleden is gegeven. Een tetanusprik is eveneens overbodig als de wond schoon is, bij eerste graads brandwonden zonder blaarvorming, of bij kleine brandwonden van de tweede of derde graad.
Mag je kind naar het kinderdagverblijf?
Je kind mag naar het kinderdagverblijf of naar school als hij tetanus heeft en zich verder goed voelt. Kinderen kunnen elkaar gelukkig niet besmetten met tetanus.
Risico’s tetanus, zwangerschap en borstvoeding
Tetanus is niet overdraagbaar van mens op mens. Als je tijdens je zwangerschap nog geen vaccinatie tegen tetanus hebt ontvangen, kun je veilig worden ingeënt zonder risico’s voor je ongeboren baby. Vaccinatie tegen tetanus is ook mogelijk tijdens het geven van borstvoeding. Informeer echter altijd je huisarts over je zwangerschap of dat je borstvoeding geeft.
Valt tetanus binnen Rijksvaccinatieprogramma?
Vanaf 1957 is de vaccinatie tegen tetanus opgenomen in het Nederlandse Rijksvaccinatieprogramma. Voor de introductie van deze vaccinatie stierven jaarlijks circa vijftig mensen in Nederland aan tetanus. Tegenwoordig is het zeer zeldzaam dat een kind tetanus oploopt, en dit betreft meestal kinderen die niet zijn ingeënt en een kleine wond hebben opgelopen. Wanneer kinderen met een potentieel gevaarlijke wond in het ziekenhuis belanden, krijgen ze vaak een aanvullende vaccinatie tegen tetanus.
Ga je op vakantie?
Iedereen die op reis gaat naar verre bestemmingen, wordt aangeraden een vaccinatie tegen tetanus te overwegen. Vaak wordt de DTP-vaccinatie aangeraden, die niet alleen tegen tetanus, maar ook tegen difterie en polio beschermt. In veel gevallen kiest men voor deze gecombineerde prik voor een bredere bescherming.
Bronnen
Bron: Rijksvaccinatieprogramma.nl, Apotheek.nl en AJN Jeugdartsen
Blijf op de hoogte
Mis geen enkel artikel meer, schrijf je in en blijf op de hoogte!
About the Author: Michelle Marits
[…] Tetanus is een ernstige aandoening waaraan je kind blootgesteld kan worden door een verwonding of dierenbeet. Zonder de juiste behandeling kan dit ernstige gevolgen hebben. Welke tekenen moeten je alarmeren en wanneer is het noodzakelijk om contact op te nemen met de huisarts? Wat is tetanus? Tetanus is een ernstige infectie veroorzaakt door de bacterie […]