Het freinetonderwijs richt zich op het voorbereiden van kinderen op een democratische samenleving en wordt vaak gezien als een vorm van het poldermodel in het onderwijs. Op een freinetschool staat centraal wat er leeft onder de leerlingen. De overtuiging is dat leren het best plaatsvindt door actief te ‘doen’ en hierover in dialoog te gaan met anderen. Het is niet alleen de leraar die bepaalt wat er gebeurt; beslissingen worden in democratisch overleg met de leerlingen genomen.

Dit type basisschool erkent dat kinderen sterk van elkaar verschillen. Leerlingen delen hun ervaringen door middel van beeld- en tekstverhalen en gedichten, die de basis vormen voor de taalactiviteiten.

Elke schooldag start met een klassenvergadering waarin de agenda van de dag wordt besproken, inclusief werkafspraken en het gedetailleerde dagprogramma. De dag wordt afgesloten met een reflectie op de gebeurtenissen, waarbij zowel leerlingen als de leerkracht de vragen en punten die gedurende de dag op een speciaal vragenbord zijn geplaatst, bespreken. Ontdekkingen en leerervaringen worden vaak gedeeld via de klassenkrant en een weblog.

Freinetscholen behoren tot het algemeen bijzonder onderwijs. Hier zijn enkele kenmerkende aspecten van dit type basisonderwijs:

1. Leerling-initiatief: Kinderen mogen zelf onderwerpen aandragen waarover ze meer willen leren, wat hun betrokkenheid en motivatie vergroot.
2. Democratisch overleg: Overleg speelt een cruciale rol in het voorbereiden van kinderen op deelname aan een democratische samenleving.
3. Democratische klasinrichting: Zowel ouders als leerlingen hebben inspraak in de organisatie van de klassen.
4. Natuurlijke werkdrang: Kinderen worden gezien als natuurlijk geneigd tot werk en worden opgevoed tot kritische volwassenen. Beslissingen over de klasorganisatie worden in overleg met de kinderen genomen, waarbij soms kan worden besloten om van de gebruikelijke routine af te wijken, zoals een dag zonder boeken.
5. Expressie: Er is veel aandacht voor het zich uiten door middel van verhalen, tekenen en handvaardigheid, waardoor kinderen leren zichzelf te expresseren.
6. Leren van ervaringen: Het leren van ervaringen van andere kinderen, volwassenen en uit verschillende culturen is een centraal element.
7. Ouderbetrokkenheid: Van ouders wordt verwacht dat zij actief bijdragen aan het onderwijs, wat de gemeenschapszin en samenwerking binnen de school versterkt.

Geschiedenis van het freinetonderwijs