Taalontwikkelingsstoornis, wat is het en wat kun je eraan doen?
Ieder kind ontwikkelt taalvaardigheden in zijn eigen tempo. Sommigen pikken het snel op, terwijl anderen meer tijd nodig hebben. Echter, als je merkt dat je kind bijzonder veel moeite heeft met het begrijpen of spreken van taal, zou het kunnen dat er sprake is van een taalontwikkelingsstoornis. Herken je dit bij jouw kind?
Wat is een taalontwikkelingsstoornis?
Kinderen met een taalontwikkelingsstoornis, afgekort als TOS, ervaren moeilijkheden met het verwerken van taal in de hersenen. Dit kan resulteren in problemen met spreken of het begrijpen van taal. Hun taal- en spraakontwikkeling verloopt anders dan die van hun leeftijdsgenoten. TOS is relatief veelvoorkomend onder jonge kinderen; schattingen wijzen uit dat ongeveer zeven procent van alle vijfjarigen hiermee kampt. Het is ook opvallend dat TOS vaker voorkomt bij jongens dan bij meisjes.
Wat veroorzaakt een taalontwikkelingsstoornis?
De exacte oorsprong van een TOS is nog onduidelijk, maar het staat vast dat het een neurocognitieve ontwikkelingsstoornis is. Dit betekent dat de verwerking van taal in de hersenen bij deze kinderen minder efficiënt verloopt. Er zijn indicaties dat erfelijkheid een factor kan zijn; kinderen met een ouder die een TOS heeft, hebben een verhoogde kans om zelf ook deze stoornis te ontwikkelen.
Verschillende vormen
Een TOS kan op diverse manieren tot uiting komen. Sommige kinderen beginnen bijvoorbeeld erg laat met praten. Een driejarige zou bijvoorbeeld enkel losse woorden kunnen spreken en sporadisch een tweewoordzin, in plaats van volledige zinnen. Andere kinderen met TOS spreken misschien helemaal niet of hebben een beperkte woordenschat. Weer anderen kunnen specifieke klanken niet uitspreken, wat hun spraak moeilijk verstaanbaar maakt, zoals ‘aties’ zeggen in plaats van ‘eendjes’.
Er zijn ook kinderen die moeite hebben met het vinden van de juiste woorden, of kinderen bij wie de spraak prima is, maar het begrijpen van instructies problematisch is. Dit kan leiden tot uitdagingen op school. Kinderen met een TOS kunnen één van deze moeilijkheden ervaren of een combinatie ervan.
Het verschil met een taalontwikkelingsachterstand
Vaak worden taalontwikkelingsstoornissen (TOS) en taalontwikkelingsachterstanden (TOA) met elkaar verward, terwijl ze wezenlijk verschillen. Een TOA treedt op wanneer de taalontwikkeling van een kind vertraagd is door een beperkt taalaanbod vanuit de omgeving. Dit resulteert in het gebruik van taal die typisch is voor jongere kinderen. Ongeveer 25 procent van de kinderen ervaart een TOA, vaak door tijdelijke gehoorproblemen.
Kinderen die meertalig opgevoed worden of weinig interactie hebben, kunnen ook een hoger risico op TOA hebben. Taalverwerving gebeurt voornamelijk door interactie. Bij meertalige kinderen zie je dat ze zich wellicht goed ontwikkelen in hun moedertaal, maar een achterstand oplopen in de tweede taal als ze daar minder aan blootgesteld worden. Een kind kan zowel een TOS als een TOA hebben.
TOS en te weinig voorlezen?
Een taalontwikkelingsstoornis (TOS) wordt niet veroorzaakt door een beperkt taalaanbod. Je hoeft dus niet bezorgd te zijn dat je kind een TOS heeft ontwikkeld omdat je bijvoorbeeld niet genoeg hebt voorgelezen. Eveneens ongegrond is het vooroordeel dat veelvuldig telefoongebruik door ouders de kans op een TOS verhoogt. Een TOS ontstaat door een verminderde verwerking van taal in de hersenen van je kind.
Het is echter wel zeer bevorderlijk voor een kind met TOS om veel voorgelezen te worden en samen liedjes te zingen. Kinderen met een TOS hebben namelijk aanzienlijk meer taalstimulatie nodig dan kinderen zonder deze stoornis.
De gevolgen van een TOS
Een afwijkende taalontwikkeling kan aanzienlijke gevolgen hebben voor je kind en jou. Je kind kan frustratie ervaren bij het niet adequaat kunnen uiten van behoeften of wensen. Stel je voor dat je kind jam in plaats van hagelslag op zijn brood wil, maar dit niet kan verwoorden, dat kan tot boosheid leiden. Kinderen met een TOS kunnen dergelijke situaties dagelijks tegenkomen. Sommige kinderen worden daardoor juist stil omdat ze voelen dat ze toch niet begrepen worden, wat kan resulteren in gedragsproblemen. Ouders kunnen zich ook vervreemd voelen van hun kind en moeite hebben met communicatie, wat tot frustraties en opvoedingsproblemen kan leiden.
Taal speelt ook een cruciale rol in sociale interacties. Kinderen met een TOS vallen vaak buiten de groep omdat ze taal langzamer verwerken. Onderzoek van de Universiteit Leiden toont aan dat kinderen met een TOS meer sociale problemen ervaren. Ze hebben moeite met het volgen van gesprekken en het herkennen en begrijpen van emoties bij zichzelf en anderen. Dit leidt vaak tot uitsluiting en minder kansen om sociale vaardigheden te ontwikkelen, wat weer kan resulteren in een negatieve spiraal in hun sociaal-emotionele ontwikkeling.
Hoe herken je een taalontwikkelingsstoornis?
Een TOS is te herkennen aan verschillende signalen:
- Je kind begint laat met praten, zoals geen 2-woordzinnen op tweejarige leeftijd.
- Je kind spreekt weinig of onduidelijk.
- Je kind lijkt vaak niet te begrijpen wat er gezegd wordt.
- Je kind gebruikt incorrecte zinsstructuren.
- Je kind vindt het lastig om een coherent verhaal te vertellen.
- Je kind gebruikt een beperkte woordenschat voor zijn of haar leeftijd.
- Je kind vermijdt complexe taalconstructies en gebruikt eenvoudigere alternatieven.
- Je kind heeft moeite met het onthouden van woorden of instructies.
- Je kind vertoont frustratie of ongemak bij taalgerichte activiteiten.
Het herkennen van een TOS kan uitdagend zijn en wordt soms verward met andere leerproblemen of ontwikkelingsstoornissen zoals autisme. Belangrijk is dat een TOS niet gerelateerd is aan intelligentie. Kinderen die meertalig opgroeien lopen een groter risico om later of niet gediagnosticeerd te worden. Hoewel geruststelling uit je omgeving goed bedoeld is, kan afwachten nadelig zijn. Vroege interventie is cruciaal, want hoe jonger het kind, des te effectiever de taalontwikkeling kan worden ondersteund.
Wat te doen bij een taalontwikkelingsstoornis?
Als je bezorgd bent over de taalontwikkeling van je kind, is het raadzaam dit te bespreken met de jeugdarts, verpleegkundige van het consultatiebureau of je huisarts. Zij kunnen doorverwijzen naar een audiologisch centrum voor een gedetailleerde evaluatie. De aanbevelingen van het audiologisch centrum spelen een cruciale rol in het bepalen van de benodigde ondersteuning.
Een andere optie is het raadplegen van een logopedist, bij voorkeur een die gespecialiseerd is in TOS en jonge kinderen. De logopedist kan de taalvaardigheden van je kind beoordelen en indien nodig doorverwijzen naar een audiologisch centrum voor verder onderzoek.
Hoe wordt een TOS behandeld?
Voor kinderen jonger dan vier jaar met een TOS is vroege interventie mogelijk via organisaties zoals Kentalis of NSDSK. Bij oudere kinderen kan de behandeling variëren van reguliere logopedie en ondersteuning op school tot intensieve groepstherapie buiten schooltijd. Afhankelijk van de ernst van de TOS kan ook speciaal onderwijs, zoals cluster 2, het meest geschikt zijn. De ernst van de TOS speelt een cruciale rol in het bepalen van de benodigde ondersteuning voor je kind.
Tips om je kind te helpen
Als je ontdekt dat je kind een TOS heeft, wil je natuurlijk weten hoe je het beste kunt ondersteunen. Hier zijn enkele tips, aangevuld met extra suggesties:
- Doe taken voor: Kinderen, vooral die met een TOS, leren door te observeren en na te doen. Voer complexe opdrachten, zoals het smeren en inpakken van een boterham, eerst zelf uit zodat je kind kan volgen en nabootsen.
- Blijf op natuurlijke wijze praten: Communicatie is cruciaal, zelfs als je kind weinig terugzegt. Vermijd overvragen of geforceerd nazeggen; dit kan de natuurlijke taalontwikkeling verstoren. Spreek zoals je normaal zou doen.
- Spreek rustig: Een kalme spreekwijze geeft je kind de tijd om te reageren en te verwerken wat gezegd is. Het geeft jou ook meer ruimte om adequaat te reageren.
- Benoem emoties: Bespreek emoties, want kinderen met TOS kunnen moeite hebben met sociale vaardigheden en het herkennen en uiten van gevoelens. Benoem zowel hun emoties als de jouwe om een beter begrip van gevoelens te bevorderen.
- Gebruik visuele hulpmiddelen: Afbeeldingen en voorwerpen kunnen helpen bij het communiceren. Laat bijvoorbeeld een plaatje van een eend zien als je over eenden praat, of toon een boek als je voorstelt om te lezen.
- Herhaal en breid uit: Herhaal wat je kind zegt en voeg meer informatie toe. Als je kind zegt “auto,” kun je reageren met “Ja, dat is een rode auto.”
- Stel open vragen: Moedig je kind aan om meer te zeggen dan ja of nee. Vragen als “Wat gebeurde er toen?” kunnen uitgebreidere antwoorden uitlokken.
- Creëer een rustige omgeving: Verminder achtergrondgeluiden en afleidingen tijdens gesprekken om het voor je kind makkelijker te maken zich te concentreren.
- Bied keuzes aan: Dit kan je kind helpen zich uit te drukken, bijvoorbeeld “Wil je een appel of banaan?”
- Speel interactieve spelletjes: Spelletjes die beurtwisseling en dialoog vereisen kunnen communicatieve vaardigheden verbeteren.
Elk kind is uniek, dus let goed op wat voor jouw kind werkt en pas de aanpak dienovereenkomstig aan. Regelmatig overleg met professionals zoals logopedisten kan ook zeer waardevol zijn.
Gaat een TOS vanzelf over?
Een TOS verdwijnt helaas niet spontaan. Met effectieve behandelingen kan de aandoening verminderen of meer beheersbaar worden, maar veel kinderen ervaren gedurende hun hele leven bepaalde uitdagingen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld blijvend moeite hebben met het vinden van de juiste woorden, vooral als ze vermoeid zijn, of met het volgen van luisterverhalen en teksten in het voortgezet onderwijs. Aan de positieve kant, er is een toename in onderzoek naar TOS, wat leidt tot beter begrip en verbeterde behandelmethoden. Er wordt voortdurend gewerkt aan behandeling, begeleiding en ondersteuning voor zowel kinderen als ouders. Voor meer informatie over recente studies en inzichten in TOS, kun je verder lezen over de nieuwste onderzoeken.
Blijf op de hoogte
Mis geen enkel artikel meer, schrijf je in en blijf op de hoogte!
About the Author: Michelle Marits
[…] Ieder kind ontwikkelt taalvaardigheden in zijn eigen tempo. Sommigen pikken het snel op, terwijl anderen meer tijd nodig hebben. Echter, als je merkt dat je kind bijzonder veel moeite heeft met het begrijpen of spreken van taal, zou het kunnen dat er sprake is van een taalontwikkelingsstoornis. Herken je dit bij jouw kind? Wat is […]