De peuterspeelzaal en waarom ze belangrijk in de kinderopvang is

De peuterspeelzaal is dé plek waar je kind vanaf de leeftijd van 2 jaar oud een paar uurtjes per week naartoe kan, meestal voor twee of drie dagdelen per week, tot jouw kind 4 jaar oud is en naar de basisschool gaat. Kinderen tussen 2 en 4 jaar spelen hier met leeftijdsgenootjes onder professionele begeleiding van pedagogisch medewerkers.

Het idee achter de peuterspeelzaal is dat kinderen spelenderwijs leren en zich voorbereiden op de ‘grote’ school, en dat ze per week naar de peuterspeelzaal gaan voor voorschoolse educatie.

Peuters ontwikkelen op verschillende ontwikkelingsgebieden, zoals taal en emotionele en sociale vaardigheden. Maar of jouw kind hierheen gaat, is helemaal aan jou als ouder.

Het consultatiebureau geeft vaak advies, en afhankelijk van jouw situatie, kunnen ouders recht op kinderopvangtoeslag hebben voor een deel van de kosten van de peuteropvang. De hoogte van de kinderopvangtoeslag is inkomensafhankelijk, en meer informatie hierover vind je op de website van de belastingdienst.

Van peuterspeelzaal naar peuterschool

De klassieke peuterspeelzaal zoals die vroeger bestond, is ondertussen verdwenen. Sinds 2018 valt de peuterspeelzaal namelijk onder de kinderopvang door veranderde wetgeving. Daardoor moeten er nu altijd gekwalificeerde beroepskrachten aanwezig zijn, en kunnen er niet meer alleen vrijwilligers op de groep staan. Hoewel de officiële naam nu peuterschool of peuteropvang is, hoor je nog vaak de term ‘peuterspeelzaal’ voorbij komen.

Veel organisaties maken nog steeds een onderscheid tussen groepen voor jongere kinderen die vanaf de babytijd op de opvang zitten, en groepen met peuters van 2,5 tot 4 jaar. Maar wat je het ook noemt, de essentie blijft hetzelfde: het draait allemaal om spelen, ontdekken en voorbereiden op de basisschool.

Wat doet je peuter op de peuterspeelzaal?

Hoewel de peuterspeelzaal gezien wordt als een voorbereiding op school, draait het vooral om spelen en leren. Het vaste dagritme is hierbij heel belangrijk.

Peuters beginnen de ochtend of middag vaak samen met de leidsters in de kring, waar ze praten, liedjes zingen of versjes opzeggen. Daarna kunnen ze vrij spelen of deelnemen aan activiteiten zoals knutselen, puzzelen, tekenen of bouwen in de bouwhoek met Duplo of Lego.

Buiten spelen is ook een vast onderdeel van de dag en is belangrijk voor de motorische ontwikkeling. Peuters krijgen de kans om nieuwe dingen te ontdekken en worden gestimuleerd om steeds iets anders te proberen, terwijl ze spelen met leeftijdsgenootjes. Een peuteropvang is erop gericht om kinderen spelenderwijs te laten leren, op een ongedwongen manier.

Sinds 1 januari 2018 moeten alle peuterspeelzalen voldoen aan bepaalde kwaliteitseisen, die door de GGD gecontroleerd worden. Peuters gaan meestal twee dagdelen per week naar de peuterspeelzaal, maar kinderen met een voorschoolse educatie-indicatie (vve) kunnen in aanmerking komen voor vier dagdelen per week. Tijdens schoolvakanties is er vaak geen opvang, dus ouders moeten daar rekening mee houden.

Goede peuterspeelzalen zijn opgenomen in het landelijk register kinderopvang, en voldoen aan alle vereiste kwaliteitseisen. Of jouw kind hiervoor in aanmerking komt, hangt af van de situatie en jouw jaarinkomen. Ouders betalen een inkomensafhankelijke bijdrage voor de peuterspeelzaal, en kunnen kinderopvangtoeslag aanvragen om de kosten te dekken.

Pedagogisch Beleidsplan: Hoe je kind groeit op de peuterspeelzaal

Elke peuterspeelzaal werkt volgens een pedagogisch beleidsplan. Dit document geeft inzicht in de visie van de peuterspeelzaal en legt uit hoe er voldaan wordt aan bepaalde voorwaarden zoals groepsgrootte, omgangsvormen en belangrijke ontwikkelingsprincipes.

Het doel van dit plan is om een veilige en stimulerende omgeving te creëren waarin kinderen kunnen groeien.

De ontwikkeling van de kinderen wordt hier zorgvuldig gevolgd en geanalyseerd. Dit wordt regelmatig met de ouders besproken.

Aan het eind van elk jaar krijgen ouders een overzicht van de voortgang van hun kind, waarbij scores worden uitgelegd. Ondanks dat kinderen veel spelen, kan deze voortgangsrapportage soms een schoolse uitstraling hebben.

Elke peuterspeelzaal heeft zijn eigen aanpak, en zo kunnen de pedagogische plannen ook per locatie verschillen. Sommige speelzalen richten zich bijvoorbeeld op de natuur en gaan vaak met de kinderen naar buiten.

Wat leert je kind spelenderwijs op de peuterspeelzaal?

De peuterspeelzaal biedt veel meer dan alleen spelen; het is een plek waar kinderen op verschillende gebieden worden gestimuleerd. De belangrijkste ontwikkelingspunten zijn:

• Taalontwikkeling: Voorlezen, liedjes zingen, versjes leren, en het stimuleren om hardop te spreken, dragen allemaal bij aan de taalontwikkeling van kinderen.
• Sociale vaardigheden: Door te spelen in een groep leren kinderen sociale omgangsvormen zoals delen, op hun beurt wachten en luisteren naar volwassenen.
• Emotionele ontwikkeling: Kinderen leren om zich staande te houden in een grotere sociale omgeving dan alleen thuis. Ze ontdekken hun rol in de groep en leren omgaan met nieuwe situaties zonder hun ouders.
• Motorische ontwikkeling: Bewegen staat centraal, met activiteiten zoals buiten spelen, tikkertje, apenkooien en dansen, die bijdragen aan de lichamelijke ontwikkeling.

Kinderen die naar de peuterspeelzaal gaan, worden aan al deze gebieden blootgesteld. Dit betekent echter niet dat kinderen die thuis blijven deze vaardigheden niet kunnen ontwikkelen; het hangt af van de geboden omgeving en begeleiding.

Hoe scoren de peuterspeelzalen in Nederland?

Op het gebied van taal- en cognitieve vaardigheden scoren Nederlandse crèches en peuterspeelzalen matig. Veel peuterscholen besteden een groot deel van de tijd aan vrij spel, waarin kinderen zonder directe begeleiding spelen. Onderzoek toonde aan dat dit vrije spel juist een negatief effect kan hebben op de ontwikkeling van woordenschat en aandacht.

Het belang van emotionele ontwikkeling

Hoewel er verbeterpunten zijn op het educatieve vlak, is de sterke focus op emotionele ontwikkeling een groot voordeel. Amerikaans onderzoek wijst namelijk uit dat kinderen die op jonge leeftijd sociaal en emotioneel gestimuleerd worden, later succesvoller zijn.

Deze kinderen hebben meer kans om een hogere opleiding te volgen en zich goed te redden op school. Sociaal-emotionele ontwikkeling is dus net zo belangrijk als cognitieve vaardigheden voor een succesvolle toekomst.

Voor- en vroegschoolse educatie: Wat je moet weten

Veel peuterspeelzalen bieden tegenwoordig ook voor- en vroegschoolse educatie (VVE) aan. Dit programma is speciaal ontwikkeld voor peuters die het risico lopen op een onderwijs- of ontwikkelingsachterstand.

Het doel? Voorkomen dat deze kinderen achterlopen wanneer ze naar de basisschool gaan, zodat ze een gelijkwaardige start kunnen maken.

Het VVE-programma richt zich officieel op vier gebieden: taalontwikkeling, rekenvaardigheid, motorische vaardigheden en sociaal-emotionele groei, wat essentieel is voor alle peuterspeelzalen. In de praktijk draait het vaak vooral om kinderen met een taalachterstand.

Als de begeleiders merken dat een kind risico loopt op een achterstand, kan dit kind een extra dagdeel naar de peuterspeelzaal komen. De begeleiders geven dan extra aandacht en stimulatie om de achterstand in te halen.

Kosten peuterspeelzaal

De kosten voor een peuterspeelzaal variëren per locatie, vaak gebaseerd op het maximale uurtarief van kinderopvang (€6,84 per uur). Deze kosten kunnen echter hoger zijn, dus het is verstandig om bij verschillende peuterspeelzalen in je omgeving de tarieven op te vragen.

Als jij en jouw partner werken, of als je alleenstaand en werkend bent, heb je mogelijk recht op een kinderopvangtoeslag, waardoor je minder betaalt. De VNG biedt een adviestabel met ouderbijdragen per inkomensgroep, maar deze is niet bindend. Het geeft wel een goede indicatie van de kosten.

Verschil peuterspeelzaal en kinderopvang

Een peuterspeelzaal en een kinderopvang lijken op elkaar, maar hebben verschillende functies en doelen. Het grootste verschil ligt in de focus en het aantal uren dat kinderen erdoorbrengen.

Peuterspeelzaal

Een peuterspeelzaal is bedoeld voor kinderen van ongeveer 2 tot 4 jaar en heeft als doel hen voor te bereiden op de basisschool. Het biedt een veilige omgeving waar kinderen door middel van spel en educatieve activiteiten hun taal, sociale en motorische vaardigheden kunnen ontwikkelen.

Peuterspeelzalen draaien vaak twee à drie dagdelen per week, wat neerkomt op enkele uren per dag. Het draait vooral om groepsactiviteiten, waar kinderen leren om samen te spelen, op hun beurt te wachten en zich aan te passen aan nieuwe situaties. Dit helpt hen om zich straks beter in een schoolomgeving te kunnen redden.

Kinderopvang of kinderdagverblijf

Kinderopvang, daarentegen, richt zich op de opvang en zorg van kinderen van 0 tot 4 jaar, soms zelfs ouder. Kinderopvang is vaak een dagelijkse opvangvorm, die de hele dag door kan duren, afhankelijk van de werktijden van de ouders.

Hoewel er ook educatieve activiteiten zijn, ligt de nadruk meer op zorg en dagelijkse routines, zoals eten, rusten en spelen. Het biedt opvang voor werkende ouders en biedt flexibele opvangtijden. Kinderen van verschillende leeftijden zitten hier vaak bij elkaar, wat hen ook de kans geeft om van elkaar te leren.

Verschillen in focus

De peuterspeelzaal is voornamelijk gericht op ontwikkeling, sociale interactie en voorbereiding op de basisschool. De activiteiten zijn gestructureerd rondom educatie en spelen, en de aanwezigheid is meestal beperkt tot een paar uur per week.

Kinderopvang heeft daarentegen een bredere focus op zowel zorg als ontwikkeling, met meer uren per dag. Het geeft ouders flexibiliteit, terwijl kinderen een gestructureerde dag hebben met verschillende zorgmomenten.

Kosten en toegang

Peuterspeelzalen worden vaak gesubsidieerd, vooral voor kinderen die mogelijk een achterstand hebben, en zijn daardoor goedkoper. Kinderopvang is duurder, maar ouders kunnen kinderopvangtoeslag aanvragen.

Spelen blijft essentieel

Hoewel de focus op peuterscholen de laatste jaren steeds meer verschuift van spelen naar leren, blijft spelen ontzettend belangrijk. Natuurlijk, kinderen leren nog steeds door te spelen, maar er wordt steeds eerder een schools systeem geïntroduceerd.

Dit gebeurt vaak door middel van speelse leermethodes, maar het is wel duidelijk dat de nadruk op cognitieve vaardigheden, zoals taal en rekenen, groeit.

De regering erkent hoe belangrijk de eerste vier levensjaren zijn voor de ontwikkeling van een kind. Daarom werd in 2015 extra geld vrijgemaakt om het onderwijsaanbod op peuterspeelzalen te versterken en een meer schoolse structuur te introduceren. Maar niet iedereen is enthousiast over deze verandering.

Neurowetenschappers zijn het er over eens dat aandacht voor taal en rekenen bij peuters geen zin heeft: volgens hen zijn de hersenen van peuters nog niet klaar voor het aanleren van deze cognitieve vaardigheden.

In plaats daarvan zou er meer aandacht moeten zijn voor het ontwikkelen van zelfsturing, zoals concentratievermogen en het leren plannen.

Spelen is dus niet alleen leuk, maar essentieel voor de ontwikkeling van jonge kinderen.